İstanbul Türbeler Müzesi

Mimar Sinan döneminin İstanbul’daki en önemli külliyelerinden biri olan Zal Mahmud Paşa Külliyesi medrese yapısının İstanbul Türbeler Müzesi olarak yeniden işlevlendirilmesi istenmiştir.

Bu dönüşüm, yapının tarihsel kimliğine saygılı, fakat çağdaş müzeoloji ilkelerini benimseyen bir yaklaşımla ele alınmıştır. İstanbul Türbeler Müdürlüğü’nün envanterinde yer alan, uzun yıllar depolarda korunmuş sanduka örtüleri, rahleler, kandiller, hat levhaları, gümüş şamdanlar ve levhalar gibi yüzlerce özgün obje, bu mekanda türbe kültürünü aktaran ve anlatan bir kürasyonla sergilemek üzere ele alınmıştır. Müzenin kürasyonu, türbe kültürünün maddi varlıklarını bir anı nesnesi olmaktan çıkarıp, onları ölüm, hatıra, kültür ve zaman kavramları etrafında düşünsel bir çerçeveye yerleştirir.

Mekân ve Müze Kurgusu

Müze tasarımı, tarihî yapının dokusuna mümkün olan en zarif müdahaleyi benimsemiş, özgün duvar örgüsü, kemerler ve tonozlar olduğu gibi korunmuştur. Yeni müze kurgusu, mekânın içine yerleşen bağımsız, ikinci bir katman olarak düşünülmüştür. Bu katman, yapıya dokunmadan içinde gezilebilen, objeleri karanlık bir fonda öne çıkaran çağdaş bir sergi dili kurar. Siyah tonlardaki sergileme panelleri ve kontrollü ışık kullanımı, hem envanterin anlam dünyasını hem de sessizliğin estetiğini öne çıkarır.

Avludan medrese odalarına geçişte, cam yüzeylerle oluşturulan yarı geçirgen sınırlar, hem iç-dış ilişkisini korur hem de ziyaretçiyi tarihî avlu atmosferiyle bağdaştırır. Sergi odalarında kullanılan soğuk ışık-gölge kontrastı mekânın içe dönük doğasını pekiştirirken, objelerin kendi hikâyelerini sessizce anlatmalarına imkan tanır. Işık, burada anlatının asli unsuru haline gelir, objelerin üzerine düşen bir vurgudan çok, mekânın ruhunu yeniden kuran bir araç olarak.

Kavramsal Zemin

Türbeler, Osmanlı şehir dokusunun yalnızca dini değil, aynı zamanda estetik ve toplumsal hafıza bileşenleridir. Bu müze, bu kültürel katmanları bir araya getirerek, ziyaretçiyi ölümle kurulan estetik ilişkinin izini sürmeye davet eder. Sergi düzeni, tematik olarak Anı, Ziyaret, Koku, Hatırlama, Sanat başlıkları altında ilerler. Her bir odada, farklı bir tema üzerinden insanın zamana ve ölüme karşı ürettiği anlam biçimleri ele alınır.

Bu bağlamda müze, geçmişi yeniden sahneleyen bir canlandırma değil, mekânsal bir düşünme alanıdır. Türbe kültürünü yalnızca objeler üzerinden değil, onların etrafında şekillenen düşünce, estetik ve ritüel biçimleriyle birlikte anlatır. Böylece ziyaretçi, geçmişle bugünün, kutsal olanla dünyevinin, sessizlikle bilginin kesiştiği bir deneyim yaşar.